باشگاه خبری فراساحل: کاهش تراز آب، ورود فاضلاب، رشد جلبکها و پسروی خلیج گرگان که پیش از این نگران کننده شده بود حالا بوی مشمئز کننده ناشی از ماندابی را نیز بدنبال داشته بطوریکه کارشناسان معتقدند ادامه این روند علاوه بر خطرات زیست محیطی حتی برای طرح گردشگری جزیره آشوراده هم تهدید است. به گزارش باشگاه خبری فراساحل و به نقل از ایرنا، خلیج گرگان تنها خلیج دریای خزر در محدوده جغرافیایی ایران است که به دلیل پسروی زیاد آب و کم توانی در اجرای طرح‌های مناسب و کارشناسی فاصله چندانی با خشکیدن ندارد. ثبت این خلیج در سال 1354 به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی است.

خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اکولوژیکی دارای اهمیت بوده و در تکثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد اینک گرفتار مشکل جدیدی با عنوان بوی تعفن شده که سلامت ساکنان همجوار را هم به خطر انداخته است. تابستان گذشته گزارشی با عنوان 'چنگ جلبک‌ها روی گلوی خلیج گرگان' در خروجی خبرگزاری جمهوری اسلامی منتشر شد که مورد توجه جدی متولیان قرار نگرفت و در ادامه کم توجهی‌ها اینک تهدیدی اساسی و چالش جدید فراروی خلیج گرگان و جوامع مسکونی پیرامون آن در حال شکل گیری است. ورود انواع آلاینده‌ها ناشی از فعالیت‌های مستقر در نوار ساحلی از جمله سکونتگاه‌ها، طرح‌های گردشگری و فعالیت‌های کشاورزی خلیج گرگان را هر روز بیش از روز قبل آلوده می‌کند که هم اینک به سادگی در ساحل و پهنه آبی آن آلودگی قابل مشاهده بوی آب را تغییر داده و گندابی شدن آن به مشام می‌رسد.

مشکل تهدید جلبک‌ها و بوی بد ناشی از مرگ و زوال آبزیان در فصول گرم سال نمود و بازخورد بیشتری دارد و صنعت اکوتورسیم و پروژه ملی گردشگری آشوراده تنها جزیره ایرانی خزر را در کنار این جزیره تحت تاثیر قرار می‌دهد. فرماندار بندرترکمن در خصوص آخرین وضعیت خلیج گرگان به خبرنگار ایرنا گفت: شیب زمین شناختی بستر خزر و جریانات آبی پهنه بزرگ ترین دریاچه جهان سبب شده تا رسوبات دریایی به بخش جنوب شرقی دریا و خلیج گرگان بریزد که با انباشت رسوبات این کانال مسدود و دالان آبی چپاقلی نیز کارآیی موثر خود را از دست داده است. به گفته الیاس هیوه چی؛ سد سازی در مناطق بالادست و جریان نداشتن منابع آب شیرین از طریق رودخانه‌ها نیز به بحرانی شدن وضعیت خلیج گرگان و تالاب میانکاله افزوده است. وی موثرترین تاثیر گذاری بر خلیج گرگان را پسروی آب خزر بیان کرد و افزود: نداشتن تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر موجب ماندابی شدن باقیمانده آب و بوی بد شده که ادامه این مشکل علاوه بر به باد دادن گردشگری آشوراده، کوچ و مهاجرت اجباری ساکنان شهرستان‌های بندرگز، بندرترکمن و گُمیشان را نیز در پی خواهد داشت.

به گزارش باشگاه خبری فراساحل آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر است که چشم انداز آن اجرای طرح ملی گردشگری و افزایش جاذبه‌های دیدنی برای جذب هر چه بیشتر گردشگر و رونق اقتصادی خطه شمال کشور است. فرماندار بندرگز نیز معتقد است که در شرایط کنونی، آب خلیج گرگان راکد بوده و هیچ تبادل آبی بین آن و دریای خزر انجام نمی شود. حسین احمدی اظهار داشت: به سبب ورود فاضلاب رشد جلبک زیاد شده و این گونه‌های گیاهی با استفاده بیش از اندازه اکسیژن، مرگ موجودات ریز داخل خلیج گرگان را رقم زده اند که بوی بد آب یکی از نتایج آن است. به گفته وی، بوی بد آب در شب و هنگام وزش باد از دریا به مناطق ساحلی و شهر بندرگز می‌رسد که موجب آزار و اذیت شهروندان و گردشگران شده است. فرماندار بندرگز با تاکید بر بهبود تنفس هوا و تبادل آبی بین خلیج گرگان و دریای خزر، گفت: برای رفت و برگشت مناسب آب بین این دو پهنه و جلوگیری از گندابی شدن، باید با تخصیص اعتبار کافی کانالهای خوزینی و چپاقلی را هرچه زودتر لایروبی کرد.

وی اظهار کرد: از دیگر سو طرح مباحثی همچون احتمال خالی شدن آب خلیج گرگان به دلیل لایروبی کردن کانال‌ها بدون تکیه بر مستندات و تحقیقات علمی مورد پذیرش نیست اما اگر این اتفاق هم رخ دهد خطرات کنونی خلیج گرگان کمتر از تهدیدات ناشی از خالی شدن آب آن نیست. به گفته احمدی، طرح مسائلی همچون تخلیه آب خلیج گرگان بر اثر لایروبی کانال‌های خوزینی و چپاقلی هنگامی قابل بررسی است که از سوی دانشمندان و محققان نیز مطرح شود که تاکنون چنین چیزی شنیده نشده است. در همین رهگذر مدیرکل دفتر سواحل و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست به ایرنا گفت: زیستگاه‌های حوزه تالاب میانکاله و خلیج گرگان تنها اکوسیستم ساحلی سالم خزری در کرانه‌های جنوبی دریای خزر است که عزم و اراده ملی برای حفاظت از آن ضرورت دارد. شهرام فداکار نسبت به هر گونه اقدام عجولانه در لایروبی تالاب میانکاله هشدار داد و گفت: توپوگرافی بستر تالاب و دریا نشان می‌دهد که برای لایروبی تنگه چپاقلی 2 طرح و ایده وجود دارد که اجرای یکی از طرحها منجر به تخلیه آب تالاب به دریا و خشک شدن خلیج و دیگری به سرازیر شدن آب دریا به تالاب بدون در نظر گرفتن تراز اکولوژیک و شوری مناسب خواهد شد. وی تاکید کرد: خلیج گرگان باید با مخلوطی از آب شیرین بالادست و آب شور دریا پُر شود و نباید در اجرای طرح‌های احیای آن دریا توسعه یافته و تالاب به بخشی از دریا تبدیل شود.

همچنین مشاور نجات خلیج گرگان با بیان این که افزایش میزان نیترات و فسفات در آب خلیج گرگان به رشد جلبک‌ها منجر شده است، گفت: مکانسیم اکولوژیکی حیات جلبک‌ها در برخی از ساعات شبانه روز باعث می‌شود به علت مرگ برخی از موجودات زنده این خلیج بوی تعفن گرفته و محیط را آلوده کند. دکتر داودرضا عرب اظهار داشت: هرچند احیای مجدد چرخه‌های آبی بین خزر و خلیج گرگان باعث کاهش این بوها می‌شود اما احتمال دارد به دلیل تغییر ترکیب آب و تداخل آب شور و شیرین، تبعات تغییرات کیفی آب محسوس تر شود. این استاد دانشگاه بیان کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته در صورت لایروبی کانال‌های حوزه خلیج گرگان، چرخه آب آن با دریای خزر حدود 340 روز طول می‌کشد و معلوم نیست که با انجام آن مشکل انتشار بوی تعفن به طور کامل و در زمان اندک برطرف شود.

 یک کارشناس ارشد زیست شناسی دریا هم به ایرنا گفت: جلبک‎های دریایی نقش مهمی در چرخه‎های بیوشیمیایی محیط‎‌های آبی دارند و پایه و اساس زنجیره غذایی در اکوسیستم‎ آبی محسوب می‎شود. قربان دهقان افزود: هرچند حضور و مشاهده جلبک‌های سبز - آبی بهترین منبع غذایی زیستمندان و بیانگر پویایی یک پهنه آبی و اکوسیستم است اما حجم بیش از حد متعارف آن خطر ایجاد بلوم (انباشت) جلبکی را بدنبال خواهد داشت که استمرار این تهدید می‌تواند به خطری بالفعل برای خلیج گرگان تبدیل شود. به گفته وی رشد غیر متعارف جلبک‌ها به عنوان ساده‌ترین موجودات دارای کلروفیل در پهنه‌های آبی یکی از مسائلی است که خلیج گرگان را تهدید می‌کند. بر اساس این گزارش جلبک‌ها که تولیدکنندگان اولیه در اکوسیستم آبی محسوب می‌شوند در روز با فتوسنتز مبادرت به تولید اکسیژن کرده و در شب با تنفس، اکسیژن تولیدی و حتی بیشتر از آن را می‌بلعند که گسترش بیش از حد این گونه گیاهی در خلیج گرگان برای سایرآبزیان و موجودات زنده میکروسکوپی خطرناک و تهدید کننده است.

این کارشناس دریایی اضافه کرد: افزایش دما و مواد مغذی ناشی از ورود فاضلاب از شهرهای بندرگز، بندرترکمن و بهشهر سبب شده تا نیترات و فسفات این پهنه آبی به بالاترین سطح خود در سالهای اخیر برسد و رشد توده ای جلبک‌ها بیشتر از همیشه باشد.وی افزود: رشد جلبک‌ها می‌تواند عامل موثری برای پالایش زیستی خلیج گرگان شود و بخشی از آلودگی‌های وارده ناشی از سرازیر شدن فاضلاب‌های خانگی و صنعتی را پالایش و یا جذب کند، اما رشد بیش از حد آن نگران کننده است. عبدالحکیم ادریسی از مدیران سمن‌های محیط زیستی بندرترکمن، جلوگیری از ورود پساب فاضلاب به خلیج گرگان را یک مطالبه عمومی دانست و گفت: باید در زمانی سریع راهکار مناسبی برای حل این مشکل اتخاذ شود . وی گفت: تصفیه و استفاده از پساب فاضلاب در آبیاری فضای سبز از جمله راهکارهای قابل اجرا است که باید برای عملیاتی کردن آن کارگروهی تشکیل و بررسی‌های لازم انجام شود.

اراز دردی توماج از صیادان و ساحل نشینان پیرامونی خلیج گرگان نیز تغییر رنگ آب همراه با بوی ناخوشایند ناشی از رشد بیش از حد جلبک‌ها را تایید کرده و گفت: بوی منتشر شده در برخی شب‌ها آزار دهنده و غیرقابل تحمل است. وی افزود: اجداد ما سالیان متوالی در کنار این خلیج زندگی کرده و نسل‌های متمادی از این طریق امرار معاش کرده ایم که لازم است با تدابیر مسوولان و اجرای طرح‌های مناسب خلیج گرگان برای نسل‌های آینده نیز حفظ شود. بر اساس این گزارش و بر اساس آخرین اطلاعات میدانی عمق خلیج گرگان که قبلا در برخی نقاط به سه متر می‌رسید اینک در اثر رسوب‌گذاری به 1.5 متر کاهش پیدا کرده است. خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و حوزه شهرستان‌های بندرترکمن، بندرگز، نوکنده و بهشهر از 60 کیلومتر طول و حداکثر 12 کیلومترعرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی - غربی است.